Ciidanka ATMIS oo hore u ahaa hawlgalka AMISOM waxay Soomaaliya ku sugnaayeen tan iyo 2006, waxaana tiradii ugu badnayd ee ciidankaas ay gaartay 22,000 oo askari ka hor inta aan la bilaabin hawlgalka lagu dhimayo tirada askartaas badankood laga keenay Uganda, Burundi, Itoobiya iyo Jabuuti.
Labada kun ee askari ee ATMIS ay dhintay ayaa markii la diray ka dib waxaa dawladda Soomaaliya lagu wareejiyey xeryo ku yaalla gobollada Shabeellooyinka iyo Gedo ee koofurta Soomaaliya kuwaasoo ay ciidankaas ka hawlgali jireen, waxayna kala yihiin Geriley, Marka Ayub, Jaziira 1, Cadale, Arbacow, Miirtaqwo, Xaaji Cali.
Mushaarka iyo faa’iidooyinka kale ee dhaqaale ee askariga Atmis
Mushaarkooda iyo kharashka ku baxaya hawlgalka waxaa bixiya Midowga Yurub, waxaana la qorsheeyey in askari kasta uu qaato dhamaadka bisha lacag 700 oo Yuuro ah, taasoo u dhiganta wax inyar ka badan $1000.
Dawladaha ay askartaas ka socdaan waxay askari kasta ka goostaan $200, waxaana lacagta tooska ugu soo dhacaysa askariga ay noqonaysaa $800.
Dawladda Soomaaliya waxay qorshaynaysaa in ay mushaarka ciidanka ATMIS ee baxaya loo wareejiyo ciidanka Soomaalida ee amniga la wareegaya, laakinse BBC si madax banaan uma xaqiijin warkaas.
Mushaarka iyo faa’iidooyinka askariga Soomaaliga ah
“Xilligii Farmaajo uu ra’iisul wasaaraha ahaa, Sheekh Shariifna uu madaxweynaha ahaa ayaa la bilaabay in ciidanka mushaar la siiyo, waxaana lagu bilaabay min 100 Doollar askarigiiba, xiddigle ilaa sarreeye gaas, laakin markii madaxweyne Xasan Sheekh uu xilka qabtay oo ku meel gaarka laga baxay ayaa heerar loo kala sameeyey ciidanka, kuwaasoo ku salaysan sida look ala sarreeyey darajo ahaan” ayuu yiri sarkaal sare oo ka tirsan ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed oo codsaday in aynaan magaciisa sheegin.
Wuxuu intaa ku daray in dhowr goor isbeddel lagu sameeyey mushaarka, laakinse hadda wuxuu sheegay sarkaalkaas ka tirsan xoogga dalka ee codsaday in aan maagaciisa la sheegin in mushaarku uu hadda marayo lacag in yar ka badan $200 inay qaataan askarta aan saraakiisha ahayn, halka saraakiishana ay qaataan lacag intaa kabad oo ka bilaabanaysa xiddiglaha oo qaata lacag ka badan $250, ayadoo sarreeye gaasna uu qaato kun iyo dhowr boqol oo
Faa’iidada aan mushaaraka kaliya ahayn ee askartu ay helaan waxaa ugu horreeya raashinka, waxaase u dheer gunnooyin aan la xaqiijin inta ay yihiin.
Ciidamada ay dalalka ajnabiga ah tababareen, sida Gorgor iyo Danab, ayuu sarkaalkaas sheegay in ay helaan “gunnooyin dheeraad ah oo u dhigma mushaarkooda”.
Dadaalka Dawladda Soomaaliya
La taliyaha Madaxweynaha ee dhanka Amniga Xuseeen Macalin ayaan wax ka weydiinay in marka ay baxaan ciidamada ATMIS, dhaqaalihii ay Midowga Yurub ku bixin jireen loo weecin doono Kuwa Soomaaliya.
Xuseen ayaa yiri: “Runtii arrinta dhaqaalaha waxay ku aaddan tahay sidii ay Midowga Yurub ciidamada Soomaaliya ugusoo wareejinlahaayeen taageerada ATMIS ku baxaysa, baddalkeeda ay ciidamada Soomaaliya ku awood siiso.”
Wuxuu intaas ku daray in dawladda Soomaaliya iyo Midowga Yurub ay lixdii bilood ee u dambeysay “kala saxiixdeen heshiis sidii hore ka ballaaran”.
Dhaqaalaha ay dawladda Soomaaliya weydiinsanayso Midowga Yurub oo aan la taliyaha ka codsannay in uu nala wadaago inta uu la egyahay ayuu ka gaabsaday, balse waxa uu sheegay in uu yahay dhaqaale malaayiin doolar ah. Taas oo ah boqolkiiba ka ka mid ah kan hadda ay ku bixiyaan ATMIS.
Soomaaliya ayaa dhawaan Midowga Yurub kulan kula yeelatay magaalada Brusels ee xarunta u ah iyagfa oo sida uu sheegay Xuseen ay kawada hadleen arrimaha kor ku xusan ee ah sidii Taageerada ciidamada Soomaaliya uu Midowga Yurub usii wadi lahaa ka dib marka ay baxaan ciidamada Midowga Afrika.
Maamulka lacagta, Waddada ay soo marto iyo halka ay ka timaado
Sida laga soo xigtay mid ka mid ah wargeysyada gobolka ka soo baxa oo ah the East African Standard, golaha midowga Yurub wuxuu bishii Luulyo ee sannadkii hore ansixiyey lacag dheeraad ah oo gaaraysa 130 malyan oo doollar oo lagu darayo lacagihii loo aruuriyey hawlgalka AMISOM/ATMIS 2021.
Midowga Yurub wuxuu sheegay in dhaqaalaha ATMIS la siiyo uu ka yimaado komishanka Yurub, uuna gaaro komishanka Afrika, taasoo ah hay’adda lacagta loo sii mariyo dalalka ciidamadu ka joogaan Soomaaliya.
Weli waxaa adag in la xaqiijiyo sheegashada dawladda Soomaaliya ay sheegayso in mushaarkii ciidanka ATMIS lagu wareejinayo milateriga Soomaaliya, laakinse waxaa jira qorsheyaal ay waddamada galbeedku ku caawiyaan dhismaha ciidanka iyo sugidda amniga.
Xukuumadda Soomaaliya waxaa 2019 soo food saaray cadaadis kaga yimid beesha caalamka kaasoo la xiriiray in ay askarta mushaarkooda ku siiso xisaabaadka bankiyada, si aysan u dhicin in wax is daba marin la sameyo oo ciidanku ay waayaan lacagta ay helaan.
Waxaa kaloo isla xilligaas ay saraakiil ogaadeen kumanaan magacyo askareed ah oo aan jirin ama ciidanka mar hore ka tegey in ay weli ku jiraan liiska lacag bixinta.
Bixitaanka qaybta u horreysa ee ciidamada ATMIS ayaa kusoo beegmaysa xilli ay dawladda Soomaaliya sheegtay inay isu diyaarinayso wajigii labaad ee hawlgalkii ka dhanka ahaa Al-Shabab.
Isha: BBC Somali
