Kampala (caalamka.net) – Uganda waxa ay la kulantay weerarki ugu dhiig daadinta badnaa muddo ka badan 10 sano kadib markii 41 qof lagu dilay weerar qabow oo ka dhacay iskuul.

Sylvester Mapozi, oo ah duqa magaalada Mpondwe-Lhubiriha, oo ah halka uu weerarku ka dhacay, ayaa shaaca ka qaaday in 39 dhibanayaal ah ay ahaayeen arday wax ka baranayay Dugsiga Sare ee Lhubiriha ee Mpondwe.

Weerarku wuxuu sidoo kale sababay dhimashada laba xubnood oo ka tirsan bulshada iyo dhowr arday oo la waayay ama aan la aqoonsan karin, ayuu yiri Mapozi.

Kooxda weerarka soo qaaday oo looga shakisan yahay in ay xiriir la leeyihiin kooxda isku magacawda Dawladda Islaamka, lana sheegay in ay ka tirsan yihiin ciidamada Allied Democratic Forces (ADF) ayaa gudaha u galay dugsiga xilli dambe oo habeenkii Jimcaha ah.

Mumbere Edgar Dido, oo ah 16 jir ka badbaaday, ayaa ka sheekaynaysay waqtiyadii argagaxa lahaa markii dhagar qabayaasha oo ku hubaysnaa qoryo iyo baangado ay rasaas ku fureen oo ay dab qabadsiiyeen qolal hurdo ah.

Maleeshiyada ayaa ka soo dhaqaaqay hoyga ay wiilasha ku seexdeen, waxayna u sii gudbeen qeybta ay gabdhuhu ku seexdeen, iyagoo ka tagay cabsi iyo dhimasho.

Cambaarayn caalami ah

Weerarkan argagaxa leh ayaa waxaa ka dhashay caro iyo cambaareyn caalami ah. Xoghayaha guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa muujiyay sida uu uga xun yahay, wuxuuna si kulul u cambaareeyay weerarka.

War qoraal ah oo uu soo saaray afhayeenkiisa Farxaan Xaq ayuu ku dalbaday in lala xisaabtamo dadkii ka dambeeyay falkaasi.

Jawaabo caalami ah ayaa sidoo kale ka soo baxay Faransiiska iyo Mareykanka, iyaga oo cambaareeyay weerarka, una tacsiyeeyay qoysaskii ay waxyeeladu ka soo gaartay.

Ciidamada Uganda oo ay ka go’an tahay in dambiilayaasha sharciga la horkeeno, lana soo badbaadiyo dhibanayaasha la afduubtay ayaa bilaabay howlgal ay ku baacsanayaan raggii dilka geystay.

Dembiilayaasha ayaa la rumeysan yahay inay u carareen dhanka Beerta Qaranka ee Virunga, oo ah deegaan aad u balaaran oo xuduud la leh Uganda, sida uu sheegay afhayeenka UPDF Felix Kulayigye.

Markii ay soo gaareen dugsiga ka dib digniin ku saabsan weerar culus, ciidamada militariga iyo booliiska ayaa la kulmay dhismayaasha oo gubanaya, iyadoo meydad arday ah ay daadsan yihiin xarunta, bakhaarkii cuntada ee iskuulkana la bililiqeystay.

Sarreeye Gaas Dick Olum ayaa ka dhawaajiyay welwelka ku saabsan aqoonta qalafsan ee weeraryahannada ee qaabka dugsiga, isagoo soo jeediyay inay si wanaagsan ugu diyaar garoobeen falkan waxashnimada ah.

Baadhitaan ayaa la bilaabay si loo ogaado wax kasta oo sirdoon oo khaldan.

Taariikhda Rabshadaha

Ma ahan markii ugu horeysay oo kooxda ADF, oo ah koox maleeshiyaad ah oo ku caan baxday rabshadaha bariga DR Congo, ay beegsato iskuulada Uganda.

Bishii Juun 1998-dii, kooxdu waxay gubtay 80 arday iyagoo ku jira qolalkii ay seexdeen ee Machadka Farsamada ee Kichwamba, iyadoo in ka badan 100 arday la afduubay.

Weerar ay si wada jir ah u qaadeen Uganda iyo DR Congo sanadkii 2021 si loo xakameeyo rabshadaha ADF ayaa lagu guuldareystay, iyadoo kooxdu ay sii wado dhibaatooyinka ay gobolka ka wado.

Iyada oo dib u milicsanaysa naxariis-darrada weerarka, Madaxweyne-ku-xigeenka Jessica Alupo ayaa muujisay murugadeeda weyn, iyada oo ku sifaysay dhacdada mid “naxaris leh oo laga shallayn karo.”

Dareenkan waxaa ku dhowaaqday Florence Kabugho, oo ah xildhibaanka laga soo doorto Kasese, oo ku baaqday in la baaro tallaabooyinka amniga iyadoo la eegayo joogitaanka milatariga culus ee ku dhow xadka.

Dhacdooyinkan naxdinta leh ayaa hoosta ka xariiqaya baahida degdegga ah ee loo qabo in la xoojiyo tallaabooyinka amniga lagana shaqeeyo nabadda gobolka.